นวัตกรรมเพื่อชุมชนในยุคภาวะโลกเดือด (Innovation for Communities in the era of Global Boiling)

พูดถึงประเด็นที่มีความร้อนแรงอย่างยิ่งในปัจจุบันที่ทั่วโลกกำลังให้ความสนใจ ก็คือ “ภาวะโลกเดือด” ซึ่งเป็นผลมาจากการที่อุณหภูมิของโลกเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่สิ่งนี้ไม่ได้เป็นแค่ปัญหาสิ่งแวดล้อมเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของพวกเราทุกคนในสังคมอีกด้วย และสิ่งที่เราต้องตระหนักก็คือ การเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นเร็วมาก และรุนแรงกว่าที่เราคาดคิด ภาวะโลกเดือดทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติในหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นภัยแล้ง น้ำท่วม หรือการละลายของน้ำแข็งขั้วโลก

ซึ่งเหล่านี้เป็นปัญหาที่เราต้องร่วมมือกันแก้ไขอย่างเร่งด่วน โดยเราสามารถเริ่มต้นจากการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของทุกคนในชุมชน โดยเฉพาะการส่งเสริมการใช้พลังงานทดแทน การบริหารจัดการขยะและมลพิษที่ดี การบริหารจัดการทรัพยากรทางน้ำ ทะเล และชายฝั่ง การป้องกันและการจัดการภัยพิบัติที่เกิดจากธรรมชาติ รวมถึงการช่วยลดคาร์บอนในระดับชุมชน โดยนำนวัตกรรมเข้ามาช่วยในการจัดการปัญหาดังกล่าว

NIA ที่เห็นความสำคัญกับปัญหาดังกล่าว จึงมีแผนดำเนินงานภายใต้โครงการนวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน ประจำปี 2568 (City & Community Innovation Challenge 2025) เพื่อเปิดรับนวัตกรรมในหัวข้อ นวัตกรรมเพื่อชุมชนในยุคภาวะโลกเดือด (Innovation for Communities in the Era of Global Boiling) โดยแบ่งเป็นประเด็นสำคัญ 5 ประเด็น ดังนี้

ประเด็นที่ 1 พลังงานทดแทนสำหรับชุมชน (Renewable Energy for the Community)

นวัตกรรมเพื่อพลังงานทดแทนสำหรับชุมชน คือการประยุกต์การใช้งาน กระบวนการ รวมถึงวิธีการบริหารจัดการพลังงานในระดับบ้านเรือนหรือชุมชน โดยนำพลังงานทดแทนประเภทต่าง ๆ มาใช้ประโยชน์ เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานชีวมวล พลังงานลม พลังงานน้ำ เป็นต้น เพื่อให้ชุมชนมีแหล่งพลังงานอื่นๆ ใช้ในชีวิตประจำวัน ประหยัดค่าใช้จ่าย เพื่อความยั่งยืนในอนาคต

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม เช่น

โครงการเรือไฟฟ้า พลังงานโซล่าเซลล์ โดย วิทยาลัยเทคนิคนครอุบลราชธานี

โครงการ DJOP Smart Farm ระบบควบคุมฟาร์มอัจฉริยะ โดย บริษัท อัตลักษณ์ จำกัด (วิสาหกิจเพื่อสังคม) ร่วมมือกับ สถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน จังหวัดอุดรธานี

ประเด็นที่ 2 การบริหารจัดการทรัพยากรทางน้ำ ทางทะเล และชายฝั่ง (Water, Marine and Coastal Resources Management)

นวัตกรรมเพื่อการบริหารจัดการทรัพยากรทางน้ำ ทางทะเล และชายฝั่ง คือการบริหารจัดการ การใช้ประโยชน์ และอนุรักษ์เพื่อความเหมาะสมและเพียงพอสำหรับความต้องการอย่างยั่งยืน เช่น การจัดการทรัพยากรน้ำจืด น้ำประปา น้ำทะเล แม่น้ำ คลอง บึง ป่าชายเลน และชายหาด เป็นต้น ตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ มุ่งเน้นการใช้น้ำอย่างมีประสิทธิภาพ การรักษาคุณภาพน้ำ การบำบัดน้ำเสีย การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางน้ำ ทางทะเล และชายฝั่ง การท่องเที่ยวทางทะเลเชิงอนุรักษ์ รวมถึงการทำประมงยั่งยืน การแปรรูปอาหารทะเล และการฟื้นฟูระบบนิเวศสำหรับสัตว์น้ำ

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม เช่น

โครงการ Inc-square: ระบบบึงประดิษฐ์บำบัดน้ำเสียในคลองชุมชน โดย บริษัท อิงค์ สแควร์ จำกัด ร่วมมือกับ สำนักงานเขตบางซื่อ ชุมชนสีน้ำเงิน และชุมชนบ้านมั่นคง กรุงเทพมหานคร

โครงการแมวกินปลา โมเดลเพิ่มความสามารถในการจัดจำหน่ายอาหารทะเลยั่งยืน โดย บริษัท เอาท์คัม คอมมูนิเคชั่น จำกัด

ประเด็นที่ 3 การบริหารจัดการขยะและมลพิษ (Waste and Pollution Management)

นวัตกรรมเพื่อการบริหารจัดการขยะและมลพิษ จะมุ่งเน้นวิธีการจัดการขยะอย่างมีประสิทธิภาพและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีหลายรูปแบบและครอบคลุมทุกขั้นตอนของการจัดการขยะประเภทต่าง ๆ เช่น ขยะเศษอาหาร ขยะจากเสิ้อผ้าแฟชั่น การลดขยะให้เหลือศูนย์ การนำขยะมาเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ การลดการสร้างขยะ การเก็บรวบรวม การขนส่ง การคัดแยก การรีไซเคิล ไปจนถึงการจัดการขยะอย่างปลอดภัยในชุมชนพื้นที่ห่างไกล เช่น ชุมชนบนเกาะ หรือชุมชนชายแดน รวมถึงการจัดการมลพิษ ทางน้ำ ทางอากาศ ทางเสียง หรือวัสดุลดมลพิษด้วยผลิตภัณฑ์วิธีการหรือเทคโนโลยีใหม่ ๆ ที่ใช้ในการลดหรือป้องกันการปล่อยมลพิษสู่สิ่งแวดล้อม โดยมีเป้าหมายเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อมและส่งเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชนให้ดีขึ้น

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม เช่น

โครงการ Recycill ระบบทำลายเชื้อในขยะติดเชื้อโรงพยาบาล โดย บริษัท กานดา แอสเส็ท 2020 จํากัด ร่วมมือกับ โรงพยาบาลท่าโรงช้าง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

โครงการ ผลิตภัณฑ์ศิลปะประเภทประติมากรรมจากพลาสติกและอลูมิเนียมรีไซเคิล โดย วิสาหกิจชุมชน From waste to Wow @ Bang Pung ร่วมมือกับ เทศบาลเมืองลัดหลวง จังหวัดสมุทรปราการ

ประเด็นที่ 4 การป้องกันและการจัดการภัยพิบัติทางธรรมชาติ (Natural Disaster Prevention and Management)

นวัตกรรมเพื่อการป้องกันและการจัดการภัยพิบัติทางธรรมชาติ เช่น ธรณีพิบัติภัย อุทกภัย วาตภัย อัคคีภัย ครอบคลุมถึงการป้องกันและลดผลกระทบ การเตรียมความพร้อม การเผชิญสถานการณ์ฉุกเฉิน และการฟื้นฟูหลังจากเกิดภัยพิบัติ เพื่อลดความเสี่ยงและผลกระทบจากภัยพิบัติต่อชีวิต ทรัพย์สิน เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม เช่น

โครงการ Dr. Barrier แอปพลิเคชันช่วยตัดสินใจในการชิงเผาเพื่อลดปัญหาไฟป่า โดย มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

โครงการ Fon Faa Arkat สถานีแจ้งเตือนภัยน้ำท่วมและสภาพอากาศอย่างแม่นยำด้วย AI สำหรับชุมชน โดยมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตขอนแก่น

ประเด็นที่ 5 ความเป็นกลางทางคาร์บอนในระดับชุมชน (Carbon-Neutral Community)

นวัตกรรมเพื่อความเป็นกลางทางคาร์บอนในระดับชุมชน มุ่งเน้นในการแสวงหานวัตกรรมและเทคโนโลยีที่ช่วยให้ชุมชนสามารถลดหรือชดเชยการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจนถึงระดับที่เป็นกลาง เพื่อเป้าหมายในการลดอุณหภูมิของโลกจากก๊าซเรือนกระจก เช่น การประเมินเส้นทางท่องเที่ยวเพื่อลดคาร์บอน การอนุรักษ์ ออกแบบ การคำนวณการลดคาร์บอน ผลิตภัณฑ์คาร์บอนต่ำ รวมถึงการปลูกป่าเส้นทางธรรมชาติเพื่อลดคาร์บอน เป็นต้น

ตัวอย่างโครงการนวัตกรรม เช่น

โครงการการท่องเที่ยวเชิงประสบการณ์แบบคาร์บอนต่ำในพื้นที่คลองบางมดด้วยเรือไฟฟ้า EV โดย วิสาหกิจชุมชนคลองบางมดสร้างสรรค์

โครงการสำรวจระยะไกลเพื่อประเมินศักยภาพและติดตามผลของการฟื้นฟูร่วมกับการพัฒนาชุมชน สำหรับตลาดคาร์บอนเครดิตภาคป่าไม้ที่โปร่งใส โดย บริษัท เช้นจ์ เวนเจอร์ จำกัด

ดังนั้น NIA จึงขอเชิญชวนผู้ที่สนใจเสนอโครงการที่เกี่ยวข้องกับ “นวัตกรรมเพื่อชุมชนในยุคภาวะโลกเดือด” (Innovation for Communities in the era of Global Boiling) เพื่อขอรับการสนับสนุนภายใต้ “โครงการนวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน ประจำปี 2568” (City & Community Innovation Challenge 2025) วงเงินสนับสนุนสูงสุด 1.5 ล้านบาทต่อโครงการ โดยท่านสามารถติดตามการรับสมัครได้ทางเว็บไซต์และโซเชียลมีเดียของ NIA ทุกช่องทาง รวมถึงเว็บไซต์ของฝ่ายนวัตกรรมเพื่อสังคม

ขอขอบคุณที่มาของแหล่งข้อมูลจาก

บทความโดย

วัชราภรณ์ แสงสว่าง (ตาล)
นักพัฒนานวัตกรรม ฝ่ายนวัตกรรมเพื่อสังคม
สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน)